Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ

Kαθώς οι περιπτώσεις της λοίμωξης COVID-19 πολλαπλασιάζονται, ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας μια άλλη πανδημία, αυτή του φόβου. Τα ΜΜΕ με υποβλητική μουσική και πομπώδες ύφος ανακοινώνουν συνεχώς ακυρώσεις δημοσίων εκδηλώσεων, προβάλλουν εικόνες κόσμου που ψωνίζει ασυναίσθητα, πανικόβλητος από την επερχόμενη καταστροφή, δείχνουν έρημους δρόμους και μασκοφορεμένους πολίτες. 

Η εξάπλωση του φόβου είναι ταχύτερη από την εξάπλωση του ιού. Του αόρατου ιού. Ενώ ο φόβος καθίσταται ορατός λόγω του τρόπου προβολής των σύγχρονων μέσων πληροφόρησης. Παρακολουθώντας ή ακούγοντας κάποιον που φοβάται, αυτό σας οδηγεί εμμέσως στο να φοβάστε και εσείς, χωρίς απαραίτητα να γνωρίζετε τι προκάλεσε τον φόβο του άλλου ατόμου.

Η μόλυνση από τον φόβο  είναι ένα ισχυρό συμβάν, ανεξήγητο στην έναρξη του και ανεξέλεγκτο στην εξέλιξη του. Από πολλούς θεωρείται ως αντανακλαστικό επιβίωσης, όπου μέσω των νευρικών δομών εκλύονται αμυντικές λειτουργίες που προσπαθούν να βοηθήσουν  τον οργανισμό να αντιδράσει. Οι άνθρωποι είναι πολύ ευαίσθητοι στον πανικό ή στον φόβο. Επίσης είναι ικανοί στο να ανιχνεύουν τις αντιδράσεις επιβίωσης άλλων ανθρώπων. Η κοινωνική μετάδοση του φόβου είναι πιο ισχυρή μεταξύ ατόμων που σχετίζονται μεταξύ τους ή ανήκουν στην ίδια ομάδα. Παρόλα αυτά, ο φόβος της μόλυνσης είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μετάδοσης της άμυνας όχι μόνο μεταξύ των μελών της ίδιας ομάδας αλλά και μεταξύ των ειδών. Πολλά είδη του ζωικού βασιλείου, απέκτησαν κατά την εξέλιξη τους την ικανότητα να αναγνωρίζουν κλήσεις συναγερμού άλλων ειδών. 

Η μόλυνση του φόβου γίνεται αυτόματα και ασυνείδητα, καθιστώντας δύσκολο τον πραγματικό έλεγχο. Το φαινόμενο αυτό εξηγεί τις μαζικές επιθέσεις πανικού που μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια μουσικών συναυλιών, αθλητικών εκδηλώσεων ή άλλων δημόσιων συγκεντρώσεων. Μόλις πυροδοτηθεί ο φόβος στο πλήθος, δεν υπάρχει χρόνος ή ευκαιρία να επαληθευτούν οι πηγές τρόμου. Οι άνθρωποι βασίζονται ο ένας στον άλλο. Ο φόβος ταξιδεύει από τον ένα στον άλλο, μολύνοντας κάθε άτομο στη διαδρομή του. Και έτσι εκδηλώνεται ο ομαδικός πανικός που πολλές φορές οδηγεί σε τραγωδίες.

Η εξάπλωση και μόλυνση από τον φόβο δεν απαιτεί άμεση φυσική επαφή με άλλους. Τα μέσα ενημέρωσης που διανέμουν τρομακτικές εικόνες και πληροφορίες μπορούν να διαδώσουν πολύ αποτελεσματικά τον φόβο. Και το αίσθημα του φόβου δεν υποχωρεί εύκολα μιας και οι ειδήσεις βομβαρδίζουν επί 24ωρου βάσεως.

Ο φόβος είναι κοινωνικό φαινόμενο. Συνεπώς με τον ίδιο τρόπο μπορούν να μεταφερθούν κοινωνικά και οι πληροφορίες για την ασφάλεια. Η ύπαρξη ενός ήρεμου και σίγουρου για τα λεγόμενα του ατόμου μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί ο φόβος που αποκτήθηκε μέσω της παρατήρησης άλλων. Δεδομένο είναι επίσης ότι οι πράξεις έχουν μεγαλύτερη σημασία από τα λόγια. Άρα λόγια και πράξη πρέπει να ταιριάζουν. Πχ., το να εξηγείς ότι η μάσκα δεν προστατεύει και ταυτόχρονα να προβάλλονται εικόνες ατόμων που ελέγχουν για COVID-19 και που συγχρόνως φορούν διαστημικές στολές, αυτό είναι αντιπαραγωγικό. Οι άνθρωποι θα αγοράσουν μάσκες προσώπου επειδή βλέπουν τις αρχές να τις φορούν όταν αντιμετωπίζουν κάποιον αόρατο κίνδυνο.

Οι λέξεις βέβαια εξακολουθούν να έχουν σημασία. Πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο και την ασφάλεια πρέπει να παρέχονται με ξεκάθαρες οδηγίες. Κάθετες θα έλεγα.  Αυτός που βρίσκεται υπό πίεση δύσκολα επεξεργάζεται λεπτομέρειες που συνήθως αυξάνουν την αβεβαιότητα. Και η αβεβαιότητα αυξάνει τους φόβους και το άγχος. Οι άνθρωποι μοιράζονται απειλές και φόβους με άλλους. Αλλά έχουν και την ικανότητα να αντιμετωπίζουν μαζί αυτές τις απειλές.

Μην αφήνετε να σας πλημμυρίζει ο πανικός. Συνήθως τα πράγματα είναι πιο απλά από ότι θέλουν να μας τα παρουσιάσουν ή να μας τα επιβάλλουν. Περιορίστε τις τηλεοράσεις. Ακούτε ειδήσεις μόνον μία φορά την ημέρα, συνήθως το βράδυ. Αν βάλετε κάτω τα νούμερα θα δείτε ότι είναι αμείλικτα σε σχέση με άλλες καταστάσεις. Τηρείτε τα (πιθανόν υπερβολικά για ορισμένους) επιβληθέντα μέτρα με ψυχραιμία. Ανεξαρτήτως απόψεων, η πειθαρχία στις εντολές της πολιτείας όταν αυτές αφορούν δημόσια υγεία, είναι αναγκαία.  Έχετε όμως πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού σας ότι η άποψη για καταστάσεις κατευθυνόμενες προς όφελος κάποιων, μπορεί να μην απέχει πολύ από την αλήθεια. Ο άνθρωπος ζει χιλιάδες χρόνια με τα μικρόβια. Αυτό δεν αλλάζει με τίποτε. Δεν θα το αλλάξει ούτε ο πανικός ούτε τα υπερφορτωμένα από ψώνια καρότσια. Η φύση, πρώτον απεχθάνεται το κενό και, δεύτερον κρατάει πάντα ισορροπίες.