ΕΜΒΟΛΙΟ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ Β

Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β χωρίς να είναι 100% αποτελεσματικό, είχε εξαιρετικά αποτελέσματα στην προφύλαξη από τη νόσο. Παραμένουν όμως ακόμη ερωτήματα ως προς τις πολιτικές χρήσης του. Ποιοι πρέπει να εμβολιάζονται; Ποια θεωρείται προστατευτική απάντηση στο εμβόλιο; Χρειάζονται δόσεις αναζωπύρωσης; Πως αντιμετωπίζονται οι μη απαντητές ή οι υποαπαντητές;
Ποιοι πρέπει να εμβολιάζονται; Ο προαιρετικός ή ο επιλεκτικός εμβολιασμός δεν έχει αποδώσει. Πρέπει να εμβολιάζονται οι πάντες. Δεν πρέπει να εξαιρείται κανένα παιδί. Αυτό εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, αυτή είναι η οδηγία του WHO αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ποια θεωρείται προστατευτική απάντηση στο εμβόλιο; Θεωρητικά ο βαθμός προστασίας είναι ανάλογος του επιπέδου των anti-HBs. Εμβολιασθέντες που δεν αναπτύσσουν αντισώματα είναι εξίσου επίνοσοι με μη εμβολιασθέντες και δεν φαίνεται να προστατεύονται από μηχανισμούς ανεξάρτητους της χυμικής ανοσίας (πχ κυτταρική ανοσία) που διεγείρονται από το εμβόλιο. Ωστόσο, υπάρχει κάποια διαμάχη ως προς το ποια είναι επίπεδα που είναι συμβατά με προστασία. Με βάση μεγάλο όγκο μελετών, θεωρείται σήμερα ως cut-off επίπεδο το 10 IU/L, πάνω από το οποίο προστατεύεται το άτομο. Αυτή είναι η κυριαρχούσα άποψη, με μικρές αποκλίσεις μια και ελάχιστες δημοσιεύσεις ομιλούν για άτομα με μικρό τίτλο αντισωμάτων που εκδήλωσαν και κλινική, αλλά κυρίως υποκλινική νόσηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως, υπάρχει μια πιο συντηρητική προσέγγιση που θεωρεί ως προστατευτικό το επίπεδο άνω των 100 IU/L. Οι ενδιάμεσες τιμές (10-100) θεωρούνται ως μη άριστες και ως υποπροστατευτικές.
Χρειάζονται δόσεις αναζωπύρωσης; Τα anti-HBs με την πάροδο του χρόνου μειώνονται. Ακόμη και άτομα που αρχικά απάντησαν στον βασικό εμβολιασμό με τίτλους > 100 IU/L γίνονται στη συνέχεια αρνητικοί σε anti-HBs αν δεν τους χορηγηθούν επαναληπτικές δόσεις. Με δεδομένο ότι ο βαθμός προστασίας είναι ανάλογος του επιπέδου anti-HBs, αν αυτά υποχωρήσουν δεν θα υπάρχει (θεωρητικά) προστασία. Με βάση αυτή την άποψη υποστηρίχθηκε η ανάγκη επαναληπτικών εμβολιασμών, ενώ πολλοί επαναλάμβαναν τους εμβολιασμούς μόνο αν τα επίπεδα των αντισωμάτων ήσαν < 10 IU/L. Αυτό όμως ήταν τελείως ανεφάρμοστο στην πράξη και έτσι καθιερώθηκε η σταθερή χρονική περίοδος επανάληψης (5 χρόνια αρχικά, στη συνέχεια έγινε 10 χρόνια, μετά 15 χρόνια). Σήμερα, ωστόσο, υπάρχει πληθώρα αποδείξεων ότι η ανοσολογική μνήμη που προκαλείται από τον βασικό εμβολιασμό είναι ικανή να προστατεύσει το άτομο σε δεύτερη επαφή ακόμη και αν τα επίπεδα anti-HBs είναι χαμηλά ή και μη ανιχνεύσιμα κατά την επαφή. Η έκθεση οδηγεί σε ισχυρή αντιγονική διέγερση και σε παραγωγή προστατευτικού τίτλου αντισωμάτων εντός 2-3 ημερών. Να σημειωθεί ότι ο χρόνος επώασης της ηπατίτιδας Β είναι 4-12 εβδομάδες. Η ισχύουσα λοιπόν, σήμερα αρχή είναι ότι αν μετά μετά τον βασικό εμβολιασμό (0, 1, 6) το άτομο απαντήσει αντισωματικά (ο έλεγχος γίνεται 2-3 μήνες μετά την τελευταία δόση), τότε δεν απαιτούνται επαναληπτικές δόσεις.
Πως αντιμετωπίζονται οι μη απαντητές ή οι υποαπαντητές; Σε κανένα από τα τρέχοντα εμβόλια δεν απαιτείται έλεγχος αντισωματικής απάντησης. Το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β, όμως, έχει μια ιδιαιτερότητα στα άτομα με επαγγελματικό κίνδυνο έκθεσης (κυρίως επαγγελματίες τομέα υγείας) και που θέλουν να γνωρίζουν αν είναι προφυλαγμένοι ή όχι ώστε να λαμβάνουν τα μέτρα τους. Το 10% περίπου των υγιών κατά τα άλλα ενηλίκων (και των παιδιών) δεν απαντά στον εμβολιασμό (μη απαντητές). Ένα 10% ακόμη απαντά με τίτλους μεταξύ 10 και 100 IU/L (υποαπαντητές). Μια εξήγηση για την μη απάντηση ή την υποαπάντηση είναι η πιθανότητα το άτομο να είναι ήδη φορέας HBsAg. Η αντιμετώπιση των δύο παραπάνω κατηγοριών έχει ως εξής: στους υποαπαντητές χορηγείται μία ακόμη δόση εμβολίου. Στους μη απαντητές χορηγείται μια δεύτερη πλήρης σειρά εμβολίου. Το 30-50% απαντά με αντισώματα, έστω και σε χαμηλούς τίτλους. Περαιτέρω δόσεις δεν συνιστώνται γενικώς. Μπορεί όμως να γίνει κάποια εξατομίκευση. Πχ ένας χειρουργός που έχει συνεχή έκθεση στη νόσο θα μπορούσε να συνεχίσει χωρίς να είναι γνωστό μέχρι πότε. Τη λύση ίσως δώσουν νεότερα και πιο αντιγονικά εμβόλια κατά της ηπατίτιδας Β.