ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ

Ο νέος κορωνoϊός συνεχίζει να εξαπλώνεται ταχέως σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο γρήγορα,  φαίνεται πως διασπείρονται και οι θεωρίες συνωμοσίας. Και ο ιός και οι θεωρίες είναι εξίσου επικίνδυνα για τις κοινωνίες.      

Τι λένε αυτές οι θεωρίες: Ο ιός αποτελεί βιολογικό όπλο, που σχεδιάστηκε για να κτυπήσει την Κίνα, ή ο ιός εισήχθη στην κοινότητα από μεγάλες δυνάμεις ούτως ώστε να παραχθεί εμβόλιο με σκοπό το κέρδος. Μια δημοφιλής θεωρία είναι η QΑnon που λέει ότι ο κορωνοϊός σχεδιάστηκε από το "βαθύ κράτος" ίσως για να πλήξει τις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ και τον νυν πρόεδρο. Η πεποίθηση ότι μυστικές δυνάμεις επεξεργάζονται μυστικά σχέδια για την ανθρωπότητα είναι ευρέως διαδεδομένη.  Συχνά τα σχέδια αυτά συσχετίζονται με την υγεία. Μεγάλη δημοσκόπηση του 2019  βρήκε ότι το 16% των ερωτηθέντων στην Ισπανία πιστεύουν πως ο ιός HIV δημιουργήθηκε και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο από μια μυστική ομάδα. Το 27%  των Γάλλων και το 12% των Βρετανών ερωτηθέντων ήταν πεπεισμένοι ότι «η αλήθεια για τις βλαπτικές συνέπειες των εμβολίων αποκρύπτεται επιμελώς από το κοινό».

Η ιστορία δείχνει ότι οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν την τάση να εμφανίζονται σε περιόδους  κρίσης και αβεβαιότητας,  πχ. τρομοκρατικές επιθέσεις, ταχείες πολιτικές αλλαγές, οικονομική κρίση, μεγάλες επιδημίες. Αυτά που λέγονται σήμερα για τον COVID-19, λεγόντουσαν και παλαιότερα για την επιδημία του ιού Zika, για το SARS, για τον Ebola.

Η εμπιστοσύνη προς τους  φορείς και τους επαγγελματίες υγείας είναι σημαντική για την αντιμετώπιση μιας κρίσης. Όμως, όσοι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας,  δεν εμπιστεύονται πολιτικά πρόσωπα και φαρμακευτικές εταιρείες. Και φυσικά αν οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται, συνήθως δεν ακολουθούν τις ιατρικές συμβουλές και δεν δείχνουν πρόθυμοι να προστατευθούν. Επακόλουθο είναι να μην εμβολιάζονται ή να μην χρησιμοποιούν αντιβιοτικά εκεί όπου χρειάζεται. Πολλές φορές  μάλιστα λαμβάνουν εξωϊατρικά σκευάσματα για αντιμετώπιση μιας νόσου, ή ακολουθούν «ιατρικές» συμβουλές από μη επαγγελματίες, όπως οι φίλοι και η οικογένεια.

Τυχόν εφαρμογή ανάλογων θεωριών κατά την επιδημία του COVID-19  μπορεί να σημαίνει ότι ένας αριθμός ατόμων δεν θα εφαρμόσει τις συμβουλές υγιεινής,  όπως  πχ., συχνό πλύσιμο χεριών. Μάλιστα, οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν επικίνδυνες εναλλακτικές λύσεις ως θεραπεία, κάτι που θα αυξήσει την πιθανότητα εξάπλωσης του ιού και θα θέσει σε κίνδυνο περισσότερα άτομα. Πχ. η θεωρία QAnon υποστηρίζει ότι ο ιός μπορεί να καταπολεμηθεί με λήψη λευκαντικών ουσιών.

Πέραν αυτών οι θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να έχουν και παράπλευρες συνέπειες. Π.χ. όταν ο «Μαύρος Θάνατος», η πανώλη, χτύπησε την Ευρώπη, θεωρήθηκαν υπεύθυνοι οι Εβραίοι.  Αυτό οδήγησε σε 
βίαιες επιθέσεις και σφαγές εβραϊκών κοινοτήτων. Αντίστοιχα, η επιδημία του κορωνοϊού άρχισε να οδηγεί σε επιθέσεις κατά των Ασιατών.

Οι θεωρίες συνωμοσίας, λοιπόν, είναι επιβλαβείς όχι μόνον στον τομέα υγείας αλλά και στον τομέα των σχέσεων και επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών ομάδων και έχουν τη δυνατότητα να αυξάνουν την εχθρότητα και τη βία. Με αυτή την έννοια μπορεί να είναι χειρότερες από την ίδια την επιδημία. Οι κυβερνήσεις οφείλουν εκτός των μέτρων αντιμετώπισης του κορωνοϊού, να καταπολεμήσουν και τις ανάλογες θεωρίες παραπληροφόρησης. Έτσι ίσως απαλλαγούμε πιο γρήγορα από τον ιό που προκάλεσε πανικό στην παγκόσμια κοινότητα.