«ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟ ΧΡΕΟΣ» - ΜΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΑΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

O όρος «ανοσολογικό χρέος» (immune debt)  ακούστηκε πρώτη φορά στις αρχές της πανδημίας του κορωνοϊού. Γάλλοι γιατροί τον ανέφεραν σε δημοσίευση του 2021, η οποία στόχευε στην ερμηνεία της αύξησης λοιμώξεων από RSV. Ωστόσο, οι ίδιοι οι συγγραφείς αναφέρουν στο τέλος της δημοσίευσης ότι ο όρος αυτός δεν στηρίζεται σε στοιχεία αλλά είναι μια υπόθεση.

Αυτήν την υπόθεση υιοθέτησε μικρό μόνο μέρος της επιστημονικής κοινότητας και προσπάθησε αφενός να την επιβάλλει και αφετέρου  να δικαιολογήσει, κατά το δοκούν, την αύξηση των λοιμώξεων μετά την κατάργηση των προληπτικών μέτρων. Χαριτολογώντας θα έλεγα ότι δεν ανέφεραν και το επιτόκιο του χρέους.

Tι σημαίνει ο όρος αυτός; Με πολύ απλά λόγια θέλει να πει ότι όταν το ανοσιακό σύστημα δεν έρχεται σε επαφή με λοιμώξεις τότε εξασθενεί και αδυνατεί να ανταποκριθεί έναντι των διαφόρων παθογόνων που θα συναντήσει στο μέλλον.  Παρομοιάζεται δηλ. το ανοσιακό σύστημα σαν ένας  μυς ο οποίος αν δεν λειτουργεί και δεν κινητοποιείται, θα ατροφήσει. Φυσικά και δεν είναι έτσι. Το «ανοσολογικό χρέος» δεν έχει γίνει αποδεκτό από την ανοσολογία ούτε από τους περισσότερους επιστήμονες. Θα μπορούσε κατά κάποιον τρόπο να αφορά μια συγκεκριμένη λοίμωξη, όχι όμως τη δημόσια υγεία στο σύνολο της. Διότι αν γενικεύσουμε την υπόθεση αυτή θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι όλοι έχουμε «ανοσολογικό χρέος» και ότι το ανοσιακό σύστημα είναι κάτι στο οποίο πρέπει να επενδύσουμε για προστασία από λοιμώξεις, δημιουργώντας έτσι ένα έλλειμμα το οποίο πρέπει τελικά να αποπληρωθεί. Αυτό δεν θα ήταν καλό με καμία περίπτωση για τη δημόσια υγεία. Η λογική κατάληξη της υπόθεσης αυτής θα ήταν να συνεχίσουμε να έχουμε πχ. ανοικτούς υπονόμους και να πίνουμε νερό μολυσμένο με βακτήρια της χολέρας.

Το ανοσιακό σύστημα είναι ένα ισχυρό ενεργό σύστημα που μας προστατεύει συνεχώς. Εργάζεται διαρκώς,  χωρίς διακοπή, και εκτίθεται συνεχώς σε διάφορα μικρόβια, ακόμη και εν μέσω εγκλεισμού. Ο εγκλεισμός ποτέ δεν είναι τόσο απόλυτος ώστε να υπάρχει στείρο περιβάλλον. Σίγουρα η ισχύς του ενισχύεται μέσω επαφών με μικρόβια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να υπάρξει αναγκαστικά λοίμωξη. Ορισμένοι θεωρούν ότι ισχυρή ανοσία αναπτύσσεται μόνο αν νοσήσει ο άνθρωπος. Αυτό δεν είναι αληθές. Δεν χρειάζεται ο άνθρωπος να έχει μια τράπεζα λοιμώξεων ως παρακαταθήκη για να λειτουργεί η άμυνα του. Εξάλλου το ανοσιακό σύστημα αρχίζει και «χτίζεται» ακόμη και από την περίοδο της εμβρυικής ζωής. Μάλιστα από την ηλικία των 6 εβδομάδων ζωής το βρέφος παράγει αντισώματα εμβολιαζόμενο, ενώ για την ηπατίτιδα αυτό ισχύει από την πρώτη ημέρα της ζωής. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το βρέφος έχει νοσήσει προηγούμενα και μπορεί να αντιδρά; Ή ότι έχει έρθει σε επαφή με όλα τα παθογόνα που υπάρχουν ώστε να έχει εμπειρία; Το ανοσιακό σύστημα και ειδικά η πρωτοπαθής ανοσία δημιουργείται όπως όλα τα άλλα συστήματα και η επαφή του (επαφή όχι νόσηση) με τα μικρόβια το διεγείρουν σταδιακά. Ας μην ξεχνάμε τη χλωρίδα του γεννητικού σωλήνα, με την οποία έρχεται σε επαφή το έμβρυο-νεογνό κατά τον τοκετό.

Το ότι υπήρξε αύξηση ορισμένων λοιμώξεων τον  τελευταίο καιρό είναι γεγονός. Όμως είναι πραγματική αυτή η αύξηση; Κάθε ιός, κάθε βακτήριο, κάθε παθογόνο γενικώς έχουν διαφορετική κινητική και δυναμική. Και υπάρχουν και πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την κινητική τους. Ναι μεν κυκλοφορούν και αυξάνεται η κυκλοφορία ορισμένες χρονικές περιόδους αλλά υπάρχουν και παρεκκλίσεις. Επίσης, μπορεί να αλλάξει και η ηλικιακή περίοδος των ατόμων που προσβάλλουν. Στην περίοδο της πανδημίας και των εγκλεισμών μαζί με τη χρήση της μάσκας και την αποστασιοποίηση περιορίστηκε η διασπορά του κορωνοϊού.  Παράλληλα όμως και των άλλων παθογόνων, ειδικά του αναπνευστικού. Άρα περιορίσθηκε τόσο ο ευαίσθητος πληθυσμός όσο και οι διάφορες λοιμώξεις. Με την άρση των μέτρων, ο πληθυσμός κυκλοφόρησε, και τα μικρόβια βρήκαν ευκαιρία να προσβάλλουν τον άνθρωπο και να διασπαρούν. Οι λοιμώξεις συνεπώς αυξήθηκαν. Ακόμη και σε περίεργες εποχές. Η αύξηση αυτή δεν σημαίνει ότι είχε μειωθεί η ανοσιακή άμυνα των ατόμων. Απλά υπήρχε στην κυκλοφορία ξαφνικά πολύς κόσμος και τα μικρόβια είχαν υλικό να επικαθήσουν και να προκαλέσουν νόσηση. Να προσθέσουμε σ΄ αυτό και το ότι ο εργαστηριακός έλεγχος των ασθενών έγινε πιο συστηματικός. Συγκυριακή αύξηση λοιπόν, και λογικά αναμενόμενη.  Μάλιστα επειδή συγκεκριμένες ομάδες όπου κάποια λοίμωξη είναι συχνότερη (πχ. RSV) είχαν ήδη μεγαλώσει εντός του εγκλεισμού, το παθογόνο τους προσέβαλε σε μεγαλύτερη ηλικία. 

Το ότι πολλές από τις λοιμώξεις αυτές ήσαν βαρύτερες του αναμενόμενου, έχει επίσης μια εξήγηση. Ορισμένες λοιμώξεις είναι σοβαρότερες όταν προσβάλλουν ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας. Γνωστό αυτό για πολλά νοσήματα της παιδικής ηλικίας. Με δεδομένη και τη μείωση του ποσοστού εμβολιασμού με κλασικά εμβόλια, προέκυψε η εμφάνιση  λοιμώξεων σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Όσον αφορά την πολυσυζητημένη  αύξηση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων και δη με τη βαριά τους εκδοχή τους (συστηματική λοίμωξη), αυτή αποδόθηκε από ορισμένους γιατρούς στο «ανοσολογικό χρέος», στην επίπτωση τυχόν νόσησης από κορωνοϊό στο ανοσιακό τους σύστημα και, τέλος, σε διάφορες συλλοιμώξεις. Θα ήθελα να πω  ότι και τα τρία είναι υποθέσεις και εικασίες. Για τις συλλοιμώξεις, δεν είναι σίγουρο ή δεν αναφέρεται ότι τα παιδιά με συστηματική στρεπτοκοκκική λοίμωξη έπασχαν και από κάτι άλλο.  Για το «ανοσολογικό χρέος» έγινε επεξήγηση παραπάνω. Η χρήση του όρου είναι παραπλανητική και εκτρέπει τη σκέψη του γιατρού.  Η οξεία λοίμωξη από κορωνοϊό δεν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επηρεάσει σοβαρά το αμυντικό σύστημα του ατόμου. Εξάλλου αυτό ισχύει και για όλες τις οξείες λοιμώξεις. Ένα αδιευκρίνιστο πρόβλημα υπάρχει για τη μακρά COVID-19. Αντίθετα με τη λοίμωξη από κορωνοϊό, εκείνο που έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει και καταστέλλει μερικώς ένα τμήμα του ανοσιακού συστήματος είναι ο εμβολιασμός.

Θεωρώ ότι για τα ατυχή συμβάντα από στρεπτόκοκκο σε παιδιά της χώρας μας, υπεύθυνο πρέπει να είναι κάποιο στέλεχος με αυξημένη λοιμικότητα. Επιπλέον,  εκείνο που πρέπει να αναζητηθεί και να κοινοποιηθεί είναι αν τα παιδιά αυτά είχαν εμβολιασθεί κατά του κορωνοϊού. Το ερώτημα αυτό είχα υποβάλλει γραπτώς και προ μηνών όταν ξέσπασε η επιδημία στρεπτοκοκκικής λοίμωξης στην Αγγλία. Γιατί δεν γίνεται έλεγχος για τυχόν σχέση εμβολίου και λοίμωξης; Η ερώτηση δεν σημαίνει βεβαιότητα και δεν πρέπει να αποσιωπάται.  Στην επιστήμη δεν πρέπει να υπάρχει άβατον.

Πέραν όλων αυτών πιστεύω ότι τώρα με την ελεύθερη κυκλοφορία του πληθυσμού, η φύση θα εξισορροπήσει τα πράγματα και οι συχνότητες θα επανέλθουν στα κλασικά τους επίπεδα.